Herziening zibs AllergieIntolerantie, Overgevoeligheid en Reactie

---

Inleiding

In publicatie 2024 worden de zibs AllergieIntolerantie en Overgevoeligheid vervangen door de zibs OvergevoeligheidIntolerantie en BewakingBesluit. Op deze pagina wordt nader ingegaan op deze vervanging.

Aanleiding

Sinds prepublicatie 2021-2 staan de Zibs Overgevoeligheid, Reactie en AllergieIntolerantie naast elkaar. Er is overlap tussen deze zibs en een deel van de zibs dekt meer dan één concept. Hieronder lichten we eerst het belang toe van één concept per zib.

Belang van één concept per zib

• Overlap tussen zibs is onwenselijk, om de volgende redenen:
  • Overlap betekent dat dezelfde soort gegevens op verschillende manieren kunnen worden gerepresenteerd en uitgewisseld. Dat betekent ook het risico van inconsistente (tegenstrijdige) gegevens.
  • Overlap staat op gespannen voet met standaardisatie en herbruikbaarheid.
• Eén concept per zib heeft de volgende voordelen:
  • Herbruikbaarheid van zibs in verschillende use-cases (processen/contexten) en informatiestandaarden.
  • Onderhoud meer efficiënt en consistent.
  • Context van elementen is eenduidig, want ze hebben betrekking op één concept.
• Conceptueel zuivere zibs zijn meer robuust en bevorderlijk voor stabiliteit.

Problemen met het naast elkaar bestaan van Overgevoeligheid, Reactie en AllergieIntolerantie

Term Overgevoeligheid overlapt met Allergie/Intolerantie

• Het concept dat nu ‘Overgevoeligheid’ heet, heeft de volgende definitie: “Een overgevoeligheid beschrijft een stof of groep stoffen waarop bewaakt wordt, zodat een overgevoeligheidsreactie kan worden voorkómen.”
• Deze definitie geeft aan dat het gaat om stoffen waarop wordt bewaakt. De term ‘overgevoeligheid’ is daarvoor ongelukkig gekozen (ook al is deze in het veld voor dit doel in gebruik), omdat de term wordt gebruikt in diagnostische context zonder expliciete bewakingsconsequentie:
  • Z-index beschrijft het begrip Overgevoeligheid als: allergie, niet-allergische overgevoeligheid(sreactie) (intolerantie) of één of meer onacceptabele bijwerkingen op een specifiek geneesmiddel, een groep van geneesmiddelen of hulpstoffen die verwerkt zijn in handelsproducten.
    

Dit is onderdeel van het Z-index document ‘Allergieën en ongewenste middelen’. Het gaat hier om de betekenis van het begrip ‘overgevoeligheid’ binnen dit domein en spreekt zich niet uit over de betekenis hiervan buiten dit domein.

• WHO en Lareb hanteren Overgevoeligheid als term voor een bijwerking (reactie) op basis van pseudoallergie en allergie.
• Zowel Z-index als Lareb en WHO perken de term Intolerantie in tot niet-allergische overgevoeligheid(sreactie).
• NTvG: 'Overgevoeligheid’ is een overkoepelende term, ‘allergie’ houdt een overgevoeligheidsreactie in die wordt geïnitieerd door een immunologisch mechanisme en ‘atopie’ is een individuele of familiaire neiging om IgE-antistoffen te produceren in reactie op lage doses allergenen, gepaard gaand met de typische symptomen van astma, rinoconjunctivitis, of eczeem/dermatitis.
• Overgevoeligheid(sreacties) kunnen betrekking hebben op een veelheid aan stoffen: geneesmiddelen, inhalatie-, voedsel- en contactallergenen, insectengif en soorten straling.

Overgevoeligheid omvat twee concepten

• De zib Overgevoeligheid omvat zowel diagnostische aspecten m.b.t. de neiging om een ongewenste reactie te ontwikkelen bij blootstelling aan een stof als aspecten van bewaking.
• Dit zijn twee verschillende concepten: diagnose is een interpretatie van wat de patiënt heeft en bewaking is de consequentie die een zorgverlener daaraan verbindt.
• Modelleren van één concept per zib vergt scheiding van deze twee concepten.

AllergieIntolerantie omvat twee concepten

• Een allergie/intolerantie is de neiging van de patiënt om een ongewenste reactie te ontwikkelen op blootstelling aan een specifieke stof, groep van stoffen of straling. Dat is wat anders dan een daadwerkelijk optredende reactie. Ze hebben elk ook hun eigen tijdsduur en verschillen in de elementen die relevant zijn.
• Een reactie impliceert de neiging om die reactie te ontwikkelen. Dit is ook de reden dat de twee concepten in één model waren gemodelleerd. In de praktijk wordt die relatie echter lang niet altijd gelegd en wordt (de aard van) de neiging lang niet altijd vastgesteld.

In het veld is de wens geuit om een reactie op zichzelf staand te kunnen representeren.

Overlap tussen AllergieIntolerantie en Overgevoeligheid

• Het informatiemodel van de zib Overgevoeligheid bevat een aantal diagnostische elementen die overlappen met de zib AllergieIntolerantie.
• De bedoeling hierbij was dat men Overgevoeligheid gebruikt als het gaat om stof(fen) waarop men bewaakt en AllergieIntolerantie in de andere gevallen.
• Het is niet wenselijk om de representatie van een diagnostisch inzicht m.b.t. (pseudo)allergieën en intoleranties af te laten hangen van de consequentie m.b.t. bewaking.

Overlap tussen AllergieIntolerantie en Reactie

• De zib AllergieIntolerantie omvat Reactie, terwijl er ook een aparte zib Reactie is. Deze zibs hebben daarom veel overlap.
• De overlap hangt samen met het feit dat AllergieIntolerantie in feite twee concepten omvat.
• Het blijkt dat men in de praktijk vaak geen aanvullende diagnostiek onderneemt om de reden van een reactie te achterhalen. Voor farmacologische bijwerkingen zijn daar i.h.a. geen tests voor en allergologisch onderzoek wordt relatief zelden aangevraagd.
• Vaak is een reactie op een medicament voldoende reden om verder beleid te bepalen.

Nieuwe zibs OvergevoeligheidIntolerantie en BewakingBesluit

De vervanging van de zibs Overgevoeligheid en AllergieIntolerantie zoals die nog in de prepublicatie 2024-1 staan, is gebaseerd op de volgende uitgangspunten:

• Eén concept per zib
• Geen overlap tussen de zibs
• Zoveel mogelijk flexibiliteit om te representeren wat relevant is: van een bewakingsbesluit, reactie of overgevoeligheid sec tot een combinatie hiervan met onderlinge verwijzingen. Deze flexibiliteit past bij de verschillen in informatiebehoefte die duidelijk werden bij de informatieanalyse met betrokken partijen.
• (Pseudo)allergieën en intoleranties zo breed mogelijk representeren, dus óók voor stoffen die geen geneesmiddel zijn, waaronder voedingsstoffen, inhalatieallergenen, insectengif en contactallergenen.

Dit heeft geleid tot drie zibs, waarvan twee nieuw en één aangepast:

• OvergevoeligheidIntolerantie (nieuw)
• Reactie(aangepast)
• BewakingBesluit (nieuw)

OvergevoeligheidIntolerantie

De naam van deze zib dekt met de combinatie van de termen Overgevoeligheid en Intolerantie in brede zin de neiging tot het ontwikkelen van een ongewenste reactie op een stof(groep) of straling. Daaronder vallen (pseudo)allergieën en intoleranties, ongeacht de consequentie die men daaraan verbindt.

• De zib is gebaseerd op het model van DiagnostischInzicht met een verwijzing naar AandoeningOfGesteldheid.
• Een overgevoeligheid of intolerantie kan men op zichzelf staand representeren.

Reactie

De zib Reactie representeert een nadelige klinische respons die mogelijk, waarschijnlijk of bewezen het gevolg is van blootstelling aan een stof, groep van stoffen of straling.

• De zib is gebaseerd op het model van DiagnostischInzicht met een verwijzing naar AandoeningOfGesteldheid.
• Een reactie kan men op zichzelf staand representeren.
• Een reactie kan verwijzen naar een overgevoeligheid of intolerantie: zo kan de patiënt een reactie hebben gehad op Amoxycilline en na aanvullend onderzoek een allergie blijken te hebben voor de generieke stof penicilline. In dat geval is de reactie gerelateerd aan de penicillineallergie.
• Er kunnen meerdere reacties verwijzen naar dezelfde overgevoeligheid of intolerantie.

BewakingBesluit

Het starten of stoppen van bewaking op een specifieke stof of groep van stoffen betreft het besluit van een zorgverlener.

• De zib representeert de gegevens m.b.t. het besluit om bewaking te starten of te stoppen. Dit omvat uiteraard de stof of groep van stoffen waarop wordt bewaakt. De zib omvat de elementen van de zib OvergevoeligheidIntolerantie die betrekking hebben op bewaking.
• Een bewakingsbesluit kan men op zichzelf representeren.
• Men kan een BewakingBesluit via een verwijzing relateren aan een Reactie of OvergevoeligheidIntolerantieals reden voor het besluit.
• In plaats van een expliciete verwijzing naar een Reactie of OvergevoeligheidIntolerantie kan men ook een andere besluitreden kiezen uit een waardenlijst.

Over deze informatie

Uitgegeven door:	Zib-centrum Nictiz
Publicatiedatum:	23-07-2024
Versie:	1.0
Status:	Concept
Downloads:	Niet beschikbaar als pdf